Na 18 jaar schapen hoeden voor de lokale herenboer, heeft Bjart eindelijk genoeg kronen bij elkaar geschraapt om een stukje land op afbetaling te kopen. Op het vervloekte streepje gras staat het Winterhuis, een dompig turfhuisje rond zompige moerassige weides. Prompt herdoopt hij de vervallen stal tot Zomerhuis en Bjart van het Zomerhuis begint aan zijn queeste om van geen enkele levende of dode persoon afhankelijk te zijn. Koppig en vastberaden zal hij in het niets of niemand ontziende Ijslandse klimaat zijn schapen hoeden, tegenslag na rampspoed overwinnen en zijn onafhankelijkheid behouden. Of het de prijs die hij daarvoor moet betalen waard is, dat is een andere vraag.
Onafhankelijke mensen werd in 1934 geschreven door Halldór Laxness. De IJslanders hadden op basis van de titel een boek over de strijd tussen hun land en Denemarken verwacht. De roman is echter een socialistische aanklacht tegen het onmenselijke pachtsysteem en de armoede van de keuterboertjes.
De schrijver, Halldór Laxness, is al even fascinerend als zijn hoofdpersonage Bjart van het Zomerhuis. Laxness werd geboren in 1902 in Reykjavík en in de jaren 20 zat hij een tijdje in een klooster in Luxemburg, waar hij bad voor het herkatholiseren van IJsland. Daarna trok hij naar de Verenigde Staten waar hij als scenarioschrijver aan de bak probeerde te komen. Terug in Ijsland kregen zijn boeken, zoals Onafhankelijke mensen een socialistische inslag. Na het schrijven van The Atom Station, over een Amerikaans legerbasis op IJsland in het begin van de Koude Oorlog, komt hij zelfs op de zwarte lijst in de Verenigde Staten. In 1955 ontvangt hij de Nobelprijs.
Het lezen van Onafhankelijke mensen heeft me best wel wat moeite gekost. Het duurde dik 200 pagina’s en enkele weken ploeteren in de IJslandse moerassen voor ik de miserie en ironie kon plaatsen. Maar eens het juiste leesritme gevonden, ontvouwde er zich een fascinerende en prachtig geschreven roman. Laxness beschrijft vanop een afstand en met bakken ironie de gebeurtenissen in en rond het Zomerhuis. Daardoor zit je als lezer de hele tijd te gniffelen met de droge beschrijvingen van het ploeterende gezin, tegelijkertijd Bjart te verwensen voor zijn koppigheid en mee te huilen met zijn familie die ten onder gaat door zijn vastberadenheid.
Onafhankelijke mensen is zeker geen makkelijk leeservaring, maar doordat Bjart van het Zomerhuis je tegelijkertijd blijft frustreren en je willes nilles toch voor hem moet supporteren kan je niet anders dan geboeid verder lezen.